حسابرسی شرکت های بازرگانی (ماده ۲۷۲)
حسابرسی شرکت های بازرگانی (ماده ۲۷۲)
یکی از الزامات قانونی که به شرکت ها کمک می کنند تا بتوانند شفافیت مالی خود را افزایش دهند فرایند حسابرسی است. مطابق ماده 272 قانون مالیات های مستقیم سازمان امور مالیاتی موظف است تا پایان دی ماه هر سال، فهرستی از گروه هایی از اشخاص حقیقی و حقوقی را که مشمول ارائه صورت های مالی حسابرسی شده هستند، اعلام کند. تمامی گروه های شغلی اعلام شده در این فهرست موظف به ارائه گزارش حسابرسی در موعد مقرر هستند و در صورت هر گونه اهمال کاری مشمول پرداخت جریمه خواهند شد.
در این مقاله از سایت ستایش تراز آسیا به جمیع نکات مهم در مورد حسابرسی شرکت های بازرگانی و ماده 272 قانون مالیات های مستقیم خواهیم پرداخت و الزاماتی که شرکت ها بازرگانی در ارائه گزارش های حسابرسی می بایست مورد توجه قرار دهند را بیان خواهیم کرد. همچنین اهمیت حسابرسی و فرآیند حسابرسی شرکت بازرگانی در ایران را مورد بررسی قرار خواهیم داد. شرح مفصلی از آنچه در حسابرسی مالی شرکت بازرگانی انجام می شود پیش روی شماست.
ماده 272 قانون مالیات های مستقیم
این قانون در موضوع حسابرسی شرکت ها و اشخاص حقیقی و حقوقی وضع شده است که بر اساس آن، سازمان امور مالیاتی کشور موظف است هر سال تا پایان دی ماه فهرستی از اشخاص مشمول ارائه صورت های مالی حسابرسی شده را اعلام کند. تمامی شرکت ها و اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول این ماده قانونی قرار می گیرند موظف هستند که صورت های مالی حسابرسی شده خود را همراه اظهارنامه مالیاتی یا حداکثر ظرف سه ماه پس از پایان مهلت اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی تسلیم نمایند، در غیر این صورت علاوه بر تعلق جریمه معادل بیست‌درصد (20%) مالیات متعلق، درآمد مشمول مالیات آن ها طبق مقررات این قانون از طریق رسیدگی تعیین خواهد شد. الزام به حسابرسی شرکت های بازرگانی برای تحقق اهداف زیر است:
- تضمین صحت و شفافیت اطلاعات مالی ارائه شده به سازمان امور مالیاتی
- جلوگیری از فرار مالیاتی و تخلفات مالی
- افزایش دقت در تعیین مالیات های مترتب
- ارتقاء کیفیت گزارشگری مالی و افزایش اعتماد ذینفعان
- ایجاد نظام مالیاتی عادلانه و کارآمد
حال با توجه به اهمیت حسابرسی این سوال مطرح می شود که چه شرکت هایی مشمول ماده 272 ق م م قرار گرفته و ملزم به ارائه گزارش های حسابرسی هستند؟
- شرکت های پذیرفته شده یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار
- شرکت های سهامی عام و شرکت های تابعه و وابسته به آن ها
- شرکت های سرمایه گذاری (هلدینگ ها) و شرکتهای تابعه و وابسته به آن ها
- مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت ها، سازمان ها و مؤسسات تابعه و وابسته به آن ها
- شعب و دفاتر نمایندگی شرکت های خارجی ثبت شده در ایران
- بانک ها، شرکت های بیمه، شرکت های دولتی و سازمان های انتفاعی دولتی
- بنیاد مستضعفان، بنیاد شهید، سایر نهادهای انقلاب اسلامی و موسسات تحت پوشش آن ها
- موسسات و کارخانجاتی که مالکیت سرمایه آن ها توسط مدیریت منتخب دولت یا دستگاه های اجرایی اداره می شوند.
- دستگاه های عمومی که طبق اساسنامه موظف به تعیین بازرس قانونی هستند
- سایر شرکت ها، مؤسسات، اتحادیه ها و اشخاص حقیقی که جمع کل درآمد ناخالص آن ها (فروش کالا و خدمات) بیش از ۳۰ میلیارد تومان و جمع دارایی های آنها بیش از ۵۰ میلیارد تومان باشد.
شرایط حسابرسی شرکت های بازرگانی طبق ماده ۲۷۲
با توجه به دسته بندی شرکت هایی که مطابق ماده ۲۷۲ قانون مالیات های مستقیم ملزم به ارائه گزارش های حسابرسی هستند؛ شرکت های بازرگانی که مشمول انجام حسابرسی مطابق با این ماده عمدتاً بر اساس حجم فعالیت اقتصادی و نوع فعالیت تعیین می شوند؛ بدین صورت که اگر درآمد ناخالص این شرکت ها بیش از 30 میلیارد تومان بود و یا مجموع دارایی های آن ها بیش از 50 میلیارد تومان باشند، ملزم به انجام حسابرسی و ارائه گزارش های قانونی به دارایی هستند. همچنین دفاتر نمایندگی شرکت های خارجی ثبت شده در ایران نیز مشمول حسابرسی موضوع ماده ۲۷۲ هستند. باید افزود که اگر شرکت های بازرگانی قصد واگذاری شرکت و یا شرکت در مناقصه و مزایده را داشته باشند نیز باید اقدام به حسابرسی نمایند زیرا سنجش و ارزیابی فعالیت های اقتصادی و مالی شرکت به کمک گزارش های حسابرسی انجام می پذیرد از این رو ارائه گزارش حسابرسی یک الزام برای این موارد گفته شده به شمار می رود.
فرآیند حسابرسی شرکت بازرگانی در ایران
با توجه به اهمیت و الزام حسابرسی برای شرکت های بازرگانی که دارای شرایط فوق هستند، انجام فرایند حسابرسی بایستی توسط یکی از مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران انجام پذیرد. شرکت ها باید صورت های مالی و حسابداری خود را به این موسسات ارائه کنند تا فرایند حسابرسی توسط کارشناسان خبره در نهایت دقت و شفافیت انجام پذیرد. شایان ذکر است که این گزارش حسابرسی باید همراه با اظهارنامه مالیاتی حداکثر ظرف ۳ ماه پس از مهلت قانونی اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ارائه گردد.
مراحل حسابرسی شرکت های بازرگانی
فرایند حسابرسی شرکت های بازرگانی در ایران می بایست با برنامه ریزی دقیق و شناخت از محیط کاری آغاز شود زیرا بسیار مهم است که حسابرس اطلاعات دقیقی در مورد فعالیت های تجاری، ساختار سازمانی، سیستم های مالی و ریسک های احتمالی شرکت داشته باشد. زیرا تمامی این داده ها به او در انجام صحیح حسابرسی کمک خواهد کرد. پس از کسب اطلاعات لازم حال نوبت به تشکیل پرونده حسابرسی و جمع آوری اسناد و مدارک که شامل دفاتر مالی، قراردادها، صورتحساب ها، فاکتورها و مستندات مرتبط با معاملات شرکت است می رسد. ارزیابی سیستم های کنترلی شرکت برای پیدا کردن نقاط ضعف بسیار مهم است زیرا می تواند مشخص کند که در کدام بخش، باید بررسی ها و محاسبات به صورت دقیق تری انجام شود. صحت ثبت های مالی، تطابق اسناد اصلی با اطلاعات ثبت شده، و مطابقت با قوانین همگی کارهایی است که در فرایند حسابرسی توسط کارشناسان انجام می شود از همین رو تهیه گزارش حسابرسی بسیار زمان بر خواهد بود. در نهایت پس از تحلیل کامل داده های مالی و صورت حساب ها، گزارش نهایی حسابرسی آماده ارائه خواهد شد. تمامی مراحل فرایند حسابرسی به صورت خلاصه شامل گام های زیر است:
- تشکیل پرونده جاری و دائم
- دریافت و بررسی اولیه اسناد مالی
- تهیه تراز آزمایشی موقت
- ارزیابی سیستم کنترل داخلی
- نمونه برداری و انجام آزمون های حسابرسی
- بررسی دقیق حساب های نقد و بانک
- رسیدگی به موجودی کالاهای شرکت
- تحلیل عملیات مالی
- مشورت و مکاتبه با مدیریت
- تهیه گزارش حسابرسی نهایی
- ارائه گزارش به مدیران و مراجع مالی
مدارک لازم برای حسابرسی مالیاتی شرکت بازرگانی
در فرایند حسابرسی اسناد و مدارکی که در ادامه آورده شده است باید به حسابرسان تحویل داده شود تا این کارشناسان بر اساس این مکتوبات بتوانند فرایند حسابرسی را آغاز کنند. هر گونه نقصی در این پرونده ها می تواند گزارش حسابرسی را با خطا رو به رو سازد و در نهایت گزارش ارائه شده مورد قبول سازمان امور مالیاتی قرار نخواهد گرفت و همین امر منجر به جریمه خواهد شد. بنابراین لازم و ضروری است که این مدارک به صورت کامل در اختیار حسابرسان قرار گیرد.
- دفاتر حسابداری قانونی و اسناد مالی مرتبط
- صورت های مالی دوره ای شامل ترازنامه، سود و زیان و صورت تغییرات حقوق مالکانه
- اسناد مربوط به درآمدها، هزینه ها و دارایی ها
- اسناد مالیات های تکلیفی و گزارش های مالیاتی پیشین
- قراردادها و اسناد مرتبط با فعالیت بازرگانی و مالی شرکت
- اسناد خسارات، جریمه ها و موارد خاص مالی مربوط به سال مالی مورد حسابرسی
وظایف حسابرس در شرکت های بازرگانی
با توجه به وظایف سنگین و بسیار حساسی که در فرایند حسابرسی برای کارشناسان این حوزه وجود دارد بسیار مهم است که این افراد از دقت و تخصص بالایی برخوردار باشند زیرا همان طور که پیشتر اشاره کردیم اهمیت گزارش حسابرسی مالیاتی شرکت بازرگانی برای اداره دارایی بسیار بالا می باشد و کوچکترین اشتباهی در گزارش می تواند منجر به جریمه شود. از جمله کارهایی که در حیطه وظایف حسابرسان است می توان به بررسی دقیق صورت های مالی شرکت، ارزیابی سیستم های کنترل داخلی، جمع آوری و تحلیل داده های مالی، نظارت بر رعایت قوانین و استانداردهای، گزارش تخلف مالی و … اشاره کرد. از آنجایی یکی از مهمترین وظایف و کارهایی که حسابرسان در این فرایند باید انجام دهند کشف تخلفات و تقلب های مالی می باشد لذا بسیار مهم است که حسابرس شخصی خارج از سازمان باشد و مستقل از شرکت عمل نماید تا گزارش ارائه شده از سوی او، قابل اعتماد و استناد باشد.
همچنین پس از انجام فرایند حسابرسی شرکت های بازرگانی این کارشناسان می توانند بر اساس گزارش و داده های تحلیلی راهکارها و نظراتی را برای بهبود روند مالی شرکت به مدیران ارائه کنند به همین جهت است که حسابرسی فارغ از اینکه برای شرکت های مشمول ماده 272 قانون مالیات های مستقیم یک الزام است، برای شرکت ها و سازمان هایی که به دنبال اصلاح عیوب سیستم مالی خود هستند یک راهکار موثر خواهد بود.
اهمیت گزارش حسابرسی مالیاتی شرکت بازرگانی
شفاف سازی عملکرد شرکت و ارزیابی روند مالی به کمک حسابرسی امری قابل دسترس خواهد بود. همچنین باید گفت که گزارش حسابرسی مالیاتی شرکت های بازرگانی به سازمان امور مالیاتی کمک می کند تا مالیات قابل وصول را به درستی تعیین کند که این مورد خود بر اجرای عدالت مالیاتی کمک خواهد کرد. همچنین شرکت های بازرگانی برای شرکت در مناقصه و مزایده ها نیازمند انجام حسابرسی دقیق و ارائه گزارش می باشند تا به صورت روشن و واضح عملکرد شرکت و اعتبار آن برای سازمان های دیگری آشکار گردد. به این ترتیب، حسابرسی مالی شرکت بازرگانی علاوه بر تأمین انضباط مالیاتی، موجب افزایش اعتماد سهامداران و مخاطبان مالی شرکت نیز می گردد.
نتیجه گیری
مطابق ماده 272 قانون مالیات های مستقیم، شرکت های بازرگانی که درآمد ناخالص آن ها بیش از 30 میلیارد تومان و یا مجموع دارایی آن ها بیش از 50 میلیارد تومان است ملزم و موظف به ارائه گزارش حسابرسی همراه یا سه ماه پس از ارائه اظهارنامه مالیاتی خود هستند و انجام این امور باید توسط مؤسسات حسابرسی معتبر مانند ستایش انجام شود و حسابرس به صورت مستقل و بی طرف اقدام به این کار نماید تا گزارش ارائه شده معتبر و قابل اعتماد باشد. در صورت عدم ارائه گزارش حسابرسی شرکت های بازرگانی، 20 درصد جریمه برای این اشخاص حقوقی در نظر گرفته شده است. بنابراین ضروری است که شرکت های بازرگانی با رعایت شرایطی که در این مقاله به صورت جامع به آن اشاره کردیم، فرآیند حسابرسی و تهیه گزارش را به دقت انجام داده و مدارک لازم را فراهم کنند. ما در ستایش تراز آسیا به پشتوانه سال ها سابقه و تخصص کارشناسانمان در این مسیر راهنمای شما خواهیم بود.
