مالیات مشاغل | بررسی جامع قوانین و چالش ‌ها

مالیات مشاغل

مالیات مشاغل؛ بررسی جامع قوانین و چالش ‌ها

مالیات مشاغل یکی از مهم ترین مباحث مالیاتی و حسابرسی می باشد که با توجه به اینکه بخش اعظمی از درآمد دولت از این راه تامین می شود، اهمیت اجرا شدن آن نقش کلیدی در تأمین بودجه عمومی و اجرای برنامه ‌های توسعه و رفاه عمومی ایفا می‌ کند. باید در نظر داشت که یک جامعه برای رسیدن به توازن اقتصادی می بایست در حصول مالیات از شهروندان و مشاغل، قوانینی را وضع نماید که با اجرای آن بتواند علاوه بر شفاف سازی مالی در جهت پیشرفت و افزایش امکانات و خدمات شهری حرکت نماید.

خوشبختانه نظام مالیاتی ایران در سال ‌های اخیر تلاش کرده است با اصلاح قوانین و رویه ‌ها، به سمت این اهداف پیش برود. در این مقاله قصد داریم به مالیات بر درآمد که یکی از مهمترین منابع تامین مالی دولت است بپردازیم و همچنین به بررسی ابعاد مختلف مالیات مشاغل در ایران، شامل انواع مالیات ‌ها، نرخ ‌ها، معافیت ‌ها و چالش ‌های پیش‌روی نظام مالیاتی است بپردازیم پس تا انتها همراه ما بمانید.

مالیات بر درآمد مشاغل چیست؟

مالیات بر درآمد یا مالیات مشاغل، یکی از مالیات های مستقیم است که این نوع از مالیات از درآمد و حقوق افراد شاغل کسر می گردد. بر طبق ماده ۹۳ قانون مالیات ‌های مستقیم، مالیات مشاغل می بایست از درآمد اشخاص حقیقی که به فعالیت های تجاری، خدماتی، تمامی مشاغل اعم از پزشکان و همچنین افرادی که در حوزه های مهندسی و دیگر کسب و کارها مشغول به فعالیت هستند، کسر گردد. مالیات بر درآمد از درآمد افرادی که دارای شغل آزاد هستند نیز دریافت می شود بنابراین تمامی کسبه و مغازه داران موظف به پرداخت مالیات بردرآمد هستند. در واقع تمامی کسب و کارها موظف هستند مقداری از درآمد خود را برای تامین منابع مالی دولت به عنوان مالیات پرداخت نمایند تا بتوانند در رشد امکانات شهری و خدمات عمومی سهیم باشند.

انواع مالیات بر درآمد مشاغل مختلف

مالیات بر درآمد که یکی از مالیات های مستقیم است در واقع دارای انواع مختلفی است که میزان محاسبه ی هر کدام از آن ها متفاوت است و نرخ مربوط به خود را دارد و همچنین این نرخ ها به صورت پلکانی محاسبه می شود، در واقع با افزایش درآمد، مالیات نیز افزایش می یابد. البته لازم به ذکر است که وجود تخفیف ها و معافیت ها سعی در تعدیل و ایجاد توازن و تعادل بین اخذ مالیات و حفظ انگیزه فعالیت ‌های اقتصادی دارد. شما با پرداخت به موقع مالیات بر درآمد می توانید از تخفیف بهرمنده شوید و همچنین پرداخت به موقع مانع تحمیل جریمه های مالی خواهد شد. مهم ‌ترین انواع مالیات بر درآمد عبارتند از مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری، مالیات بر درآمد اتفاقی، مالیات بر درآمد کشاورزی و مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف.

با توجه به اینکه مالیات بر درآمد دارای انواع مختلفی است، هر کدام از آن ها قوانین و نرخ  مربوط به خود را دارند و همچنین در بحث معافیت و تخفیف ها نیز متفاوت خواهند بود. مودیان مطابق با نرخ و قوانینی که از سوی سازمان مالیات وضع شده است موظف به پرداخت به موقع این مالیات ها خواهند بود. در جدول زیر به انواع مالیات بر درآمد به صورت جامع و خلاصه پرداخته ایم:

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد به چه صورتی است ؟

برای محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و سایر مشاغل که مشمول پرداخت مالیات می شوند مدارک و اسناد لازم باید به موقع ارسال گردد زیرا اگر قصور و کوتاهی در ارائه مدارک صورت پذیرد مالیات به صورت علی الراسی محاسبه می شود که غالبا این محاسبه مالیاتی با روش خود اظهاری تفاوت دارد. پس بهتر است که مودی تمامی مدارک و اسناد لازم را به موقع ارائه دهد. روش محاسبه مالیات بر درآمد با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود:

مالیات = (درآمد مشمول مالیات – معافیت پایه) × نرخ مالیات

نکات مهمی که در محاسبه مالیات بر درآمد باید در نظر داشت شامل مواردی چون کسورات قانونی( شامل هزینه های قابل قبول، بیمه و …)، تخفیف و معافیت ها، روش محاسبه(علی الراسی یا خوداظهاری) و مالیات تکلیفی است. در محاسبه مالیات مشاغل که توسط حسابداران  انجام می شود حتما باید نکات مهم فوق رعایت شود تا محاسبه مالیات با دقت انجام پذیرد.

معافیت‌های مالیاتی مشاغل

برخی از مشاغل و کسب و کارها مشمول معافیت های مالیاتی می شوند که البته این معافیت ها دارای تبصره و موارد دقیق تری است که کارشناسان مالی می بایست این موارد را به دقت مورد بررسی و مطالعه قرار دهند. به صورت کلی مشاغلی که می توانند از معافیت های مالی استفاده نمایید شامل موارد زیر هستند:

• معافیت مالیاتی برای مشاغل روستایی و عشایری
• معافیت مالیات بر حقوق کارگران و کارمندان
• معافیت ‌های بخش کشاورزی
• معافیت برای شرکت‌ های دانش ‌بنیان
• معافیت برای مناطق آزاد تجاری-صنعتی (با شرایط خاص)
• معافیت فعالیت های تولیدی، معدنی و گردشگری
• معافیت ‌های حمایتی از کسب‌ وکارهای نوپا و استارتاپ ها

چالش های نظام مالیاتی مشاغل

نظام مالیاتی ایران با تمام تلاشی که در سال های اخیر برای شفاف سازی و اجرای عدالت و تعادل داشته است اما هنوز هم بنا به دلایل و مسائلی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد دارای نقصان هایی می باشد که این موارد نشان دهنده این است که نظام مالیاتی ایران نیازمند تحول اساسی می باشد. از جمله مهمترین چالش هایی که در نظام مالیاتی مشاغل در ایران وجود دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. عدم عدالت و انصاف مالیاتی: این عدم عدالت مربوط به تبعیض در پایه های درآمدی و نابرابری معافیت در بخش ها و شغل های مختلف می باشد.
2. عدم قطعیت نظام مالیاتی: این عدم قطعیت حاصل فقدان مرور زمان در مالیات بر ارزش افزوده و هزینه ‌های بالای حسابداری برای کسب‌ وکارها می باشد.
3. عدم سهولت پرداخت: چالش دیگری که پیش روی نظام مالیاتی ایران است عدم سهولت در پرداخت مالیات می باشد و همچنین وجود چالش های اداری که هم به لحاظ زمانی و هم به دلیل تداخل اختیارات سازمان مالیات با سایر نهادها وجود دارد موجب اتلاف زمان و هزینه شده است.
4. کمبود و ضعف شفافیت: این کمبود در شفافیت موجب شده است که ابهام و فقدان در گزارش های مالیاتی وجود داشته باشد.
5. پیچیدگی قوانین: چالش دیگری که پیش روی مودیان و حسابداران است تعدد و پیچیدگی بیش از حد قوانین مالیاتی است که حتی موجب سردرگمی بسیاری از  ممیزان مالیاتی شده است.
6. عدم شفافیت در محاسبات: در برخی موارد، روش‌های محاسبه مالیات به ویژه در روش علی‌الرأس شفاف نیست.

راهکارهای بهبود نظام مالیاتی مشاغل

با تمام چالش هایی که در نظام مالیاتی مشاغل ایران وجود دارد اما می توان با استفاده از راه حل ها و راهکارهایی که در ادامه آمده است این چالش ها و مشکلات را تا حد بسیاری مرتفع کرد.

۱. ساده‌سازی فرآیندها:  کاهش بوروکراسی اداری و ساده‌ سازی قوانین مالیاتی
۲. گسترش پایه مالیاتی:  افزایش شمول مالیاتی با کاهش معافیت‌ های غیرضروری
۳. فناوری اطلاعات:  استفاده از سیستم‌ های الکترونیکی برای افزایش شفافیت و پرداخت راحت تر
۴. آموزش مودیان:  افزایش آگاهی مالیاتی میان فعالان اقتصادی و حسابداران
۵. اصلاح نرخ‌ها:  بازنگری در نرخ‌ های مالیاتی برای ایجاد تعادل بین درآمد دولت و انگیزه فعالیت اقتصادی

نتیجه گیری

از آنجایی که در هر کشوری مالیات نقش اصلی و اساسی را در تامین منابع مالی برای ارائه خدمات عمومی و امکانات شهروندی دارد بنابراین لازم و ضروری است که تمامی مشاغل و کسب و کارها سهم خود را در این توسعه و پیشرفت ادا نمایند. مالیات مشاغل که جز مالیات های مستقیم به شمار می رود به صورت مستقیم از درآمد و حقوق افراد کسر می گردد تا برای تامین دیگر امکانات مورد استفاده قرار گیرد. در واقع مالیاتی که از حقوق و درآمد افراد کسر می شود، در چرخه اقتصادی وارد شده و موجب تسریع  روند پیشرفت خدمات عمومی خواهد شد که در نهایت به نفع افراد جامعه خواهد بود. نظام مالیاتی مشاغل در ایران اگرچه در سال ‌های اخیر پیشرفت ‌هایی داشته است، اما هنوز با چالش ‌های متعددی در این حوزه روبرو است. اصلاح ساختار مالیاتی، افزایش شفافیت و کاهش اقتصاد غیررسمی می‌تواند به بهبود کارایی این نظام و افزایش درآمدهای مالیاتی کمک کند. در نهایت، یک نظام مالیاتی کارآمد می‌تواند به توزیع عادلانه ‌تر ثروت و توسعه پایدار کشور بیانجامد.