روش محاسبه مالیات تکلیفی

مالیات تکلیفی چیست؟
روش محاسبه مالیات تکلیفی
روش محاسبه مالیات تکلیفی | نوعی از مالیات است که به درآمد افراد تعلق گرفته و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی کشور، برعهدۀ فرد دیگری به جز مودی خواهد بود. مانند مالیات حقوق که از حقوق کارمند و یا کارگر کسر میشود و پرداخت آن بر عهدۀ کارفرما است. در ادامۀ این مقاله از موسسۀ مالی و حسابداری ستایش تراز آسیا در خصوص انواع مالیات تکلیفی، چگونگی محاسبه و نحوۀ پرداخت آن توضیح خواهیم داد.
تعریف مالیات تکلیفی
یک نوع مالیات مستقیم است که سازمان امور مالیاتی آن را از فردی غیر از پرداخت کننده دریافت میکند. به عبارتی دیگر، این نوع مالیات متعلق به درآمد افراد است و پرداخت آن بر عهدۀ افراد حقیقی و حقوقی گذاشته شده است. درواقع این افراد اگرچه خود پرداخت کننده اصلی مالیات نیستند، اما باید این نوع مالیات را از وجوه پرداختی محاسبه، کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. همانطور که قبلا در مقدمۀ مقاله اشاره شد، در اینجا کارفرما به عنوان پرداختکننده وجه به کارگر و یا کارمند، وظیفه دارد که مالیات را از درآمد آنان کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.
انواع مالیات تکلیفی
- مالیات تکلیفی اجاره؛ طبق تبصرۀ 9 مادۀ 53 قانون مالیاتهای مستقیم: «وزارتخانهها، موسسات و شرکتهای دولتی و دستگاههایی که تمام یا قسمتی از بودجه آنان به وسیلۀ دولت تامین میشود مکلفاند مالیات موضوع این فصل را از مالالاجارههایی که پرداخت میکنند کسر و تا پایان ماه بعد به ادارۀ امور مالیاتی محل وقوع ملک پرداخت و رسید آن را به موجر تسلیم نمایند». پس شرکتها باید قبل از پرداخت اجاره، مالیات آن را محاسبه و کسر کنند و سپس مابقی اجاره را به موجر پرداخت کنند.
- مالیات تکلیفی حقوق؛ این نوع مالیات از رایجترین انواع مالیات تکلیفی است. در این نوع مالیات باید میزان معافیت مالیاتی که در احکام مالیاتی قانون بودجه سنواتی هر ساله تصویب میشود محاسبه و سپس مازاد آن را به عنوان مالیات حقوق از حقوق شخص کسر کرده و در پایان ماه بعد به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنید.
- مالیات تکلیفی حقالوکاله؛ طبق مادۀ 103 قانون مالیات مستقیم: «وکلای دادگستری و کسانی که در محاکم اختصاصی وکالت میکنند مکلفند در وکالتنامههای خود رقم حقالوکالهها را قید نمایند و معادل 5% آن بابت علیالحساب مالیاتی روی وکالتنامه تمبر الصاق و ابطال نمایند».
- مالیات تکلیفی اشخاص حقوق خارجی؛ طبق مادۀ 107 قانون مالیاتهای مستقیم: «پرداختکنندگان وجوه مذکر در این ماده مکلفند در هر پرداخت، مالیات متعلق را با توجه به مبالغی که از اول سال تا آن تاریخ پرداخت کردهاند کسر و تا پایان ماه بعد به ادارۀ امور مالیاتی پرداخت کنند».
- مالیات تکلیفی مضاربه؛ طبق مادۀ 102 قانون مالیاتهای مستقیم: «در مضاربه، عامل یا مضارب مکلف است در موقع تسلیم اظهارنامه علاوه بر پرداخت مالیات خود مالیات درآمد سهم صاحب سرمایه را بدون رعایت معافیت مادۀ 101 این قانون کسر و به عنوان مالیات علیالحساب صاحب سرمایه به حساب مالیاتی واریز و رسید آن را به ادارۀ امور مالیاتی ذیربط و صاحب سرمایه ارائه نماید».
- مالیات تکلیفی موسسات بیمه؛ تبصرۀ 5 مادۀ 9 قانون مالیاتهای مستقیم: «موسسات بیمۀ خارجی که با قبول بیمه اتکایی از موسسات بیمه ایرانی تحصیل درآمد مینمایند مشمول مالیاتی به نرخ دو درصد حق بیمه دریافتی و سود حاصل از سپرده مربوط در ایران میباشند. در صورتی که موسسات بیمۀ ایرانی در کشور متبوع موسسه بیمهگر اتکایی دارای فعالیت بیمه بوده و از پرداخت مالیات بر معاملات اتکایی معاف باشند، موسسه مزبور نیز از پرداخت مالیات دولت ایران معاف خواهد شد».
- مالیات تکلیفی نقل و انتقال سهام؛ طبق مادۀ 143 قانون مالیاتهای مستقیم: «از هر نقل و انتقال سهام و سهمالشرکه و حق تقدم سهام و سهمالشرکه شرکا در سایر شرکتها مالیات مقطوعی به میزان چهار درصد ارزش اسمی آنها وصول میشود. از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بردرآمد نقل و انتقال فوق مطالبه نخواهد شد. انتقال دهندگان سهام و سهمالشرکه و حق تقدم سهام مکلفند قبل از انتقال، مالیات متعلق را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند».
- مالیات تکلیفی پزشکان؛ طبق تبصرۀ 6 قانون بودجه، تمامی مراکز درمانی مکلف به کسر 10% از حقالعمل یا حقالزحمه پزشک و واریز آن به سازمان امور مالیاتی هستند.
- مالیات تکلیفی پیمانکاری؛ این مالیات مختص به قراردادهای بسته شده میان پیمانکاران و کارفرمایان است. در این میان کارفرما پیش از پرداخت حقالزحمه پیمانکار درصدی از آن را به عنوان مالیات کسر کرده و به ادارۀ مالیات پرداخت میکند. براساس قوانین جدید در رابطه با مالیات پیمانکاری مبلغ آن برابر با 3% از کل دستمزد پیمانکار است.
روش محاسبه مالیات تکلیفی و پرداخت آن
نحوۀ محاسبۀ این نوع مالیات و درصد آن برای افراد مختلف، متفاوت در نظر گرفته میشود. در واقع قانون گذار برای هر کدام از انواع مالیات تکلیفی، میزان مشخصی را برای اشخاص حقیقی و حقوقی در نظر گرفته است. در این حالت توصیه میشود از مشاوران مالیاتی حرفهای در موسسۀ مالی و حسابداری ستایش تراز آسیا با بیش از 12 سال سابقۀ فعالیت در این راستا کمک بگیرد تا بروز خطا در محاسبۀ مبلغ مالیات را تا حدود زیادی کاهش دهد.
از سوی دیگر، روش پرداخت مالیات تکلیفی برای گروههای مختلف، متفاوت است. برای برخی از این گروهها سامانههای انلاین وجود دارد و برخی از گروههای دیگر باید برای پرداخت مالیات با در دست داشتن اسناد و مدارک به ادارۀ مالیات مراجعه کنند. بعد از مراجعه به نزدیکترین ادارۀ مالیاتی، با دریافت فیش مربوطه میتوان اقدامات لازم به منظور پرداخت مالیات تکلیفی را انجام داد.
جریمه عدم پرداخت مالیات تکلیفی
طبق مادۀ 199 قانون مالیاتهای مستقیم هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر است در صورت عدم انجام و یا تخلف در هنگام انجام این وظیفه، علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمهای معادل 10% مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و 2.5% مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سر رسید پرداخت، خواهد بود. همچنین ممکن است در برخی از موارد سازمان امور مالیاتی از شخص خاطی شکایت کند که در این حالت برای وی میتوان 6 ماه تا 2 سال حبس تعزیری یا سایر جرایم مالیاتی را متصور شد.
جمعبندی و سخن پایانی
میزان و درصد مالیات تکلیفی، حد و میزان مشخصی ندارد. چراکه انواع مختلف مالیات تکلیفی داریم که قانونگذار برای هر کدام از آنها میزان مشخصی را برای اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین کرده است.
از سوی دیگر مالیات تکلیفی با مالیات بر عملکرد متفاوت است. مالیات بر عملکرد همان مالیاتی است که از سود خالص اشخاص حقیقی و حقوقی گرفته میشود و با یک محاسبه مشخص میشود که در طول سال چه میزان درآمد و هزینه داشتهاید که این دو ازهم کسر شده و در نهایت به سود میرسید و هر میزان سود داشته باشید ضرب در نرخ مشخص میشود و براساس اظهارنامۀ مالیاتی در یک سال مالی به سازمان امور مالیاتی اعلام و پرداخت میشود (این نرخ برای اشخاص حقوقی 25% و برای اشخاص حقیقی پلکانی محاسبه میشود). این در حالی است که مالیات تکلیفی معمولا باید از چیزی کسر شود و این عمل به عهده کارفرما گذاشته شده است ولی مالیات عملکرد از درآمد مودی محاسبه میشود.