حسابداری شرکت های تولیدی
حسابداری شرکت های تولیدی
حسابداری در هر فعالیت اقتصادی با توجه به نیازهای آن کسب و کار و ماهیت آن شغل، نقش اصلی را در حیات مالی و اقتصادی شرکت بر عهده دارد. هر کسب و کاری برحسب نیازهای بخش اقتصادی خود می تواند از علم حسابداری در جهت انجام محاسبات و گزارش های مالی استفاده کرده تا بتواند به صورت دقیق و تخصصی به مدیریت منابع مالی بپردازد. قطعا حسابداری در شرکت های تولیدی با شرکت های بازرگانی و سایر کسب و کارهای دیگر متفاوت است زیرا روند امور مالی در این دو شرکت با هم فرق بسیار دارد.
اساس کار شرکت های تولیدی بر تولید کالا از مواد اولیه است و برای اینکه یک سیستم دقیق مالی بتواند تمامی فرآیند تولید را ارزیابی و کنترل نماید نیازمند این است که از سیستم حسابداری شرکت تولیدی بهره مند گردد. لازم به ذکر است که این نوع حسابداری نقش کلیدی در کنترل هزینه ها، محاسبه قیمت تمام‌شده کالا و افزایش سودآوری شرکت‌های تولیدی دارد. به دلیل نقش مهم حسابداری در مدیریت بهتر منابع مالی شرکت های تولیدی در این مقاله از سایت ستایش تراز آسیا قصد داریم که به صورت جامع و دقیق این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم و خوب می دانیم که پیاده سازی سیستم حسابداری در شرکت های تولیدی می تواند علاوه بر تمام مزایایی که به همراه دارد با چالش هایی رو به رو باشد و قطعا مهم و ضروری است که مخاطبانی که جامعه هدف این مقاله هستند ( دارندگان شرکت های تولیدی و کارشناسان حسابداری) با تمامی این مشکلات و راهکارهای حل آن آشنا شوند.
هدف ما در ستایش تراز آسیا این است که با تولید محتوای ارزشمند در حوزه حسابداری، دانش حسابداران و صاحبان مشاغل را افزایش دهیم تا فعالیت هایی که به حوزه حسابداری مربوط و مرتبط هستند با شفافیت و دقت بالایی انجام پذیرد.
حسابداری تولیدی چیست؟ اهمیت حسابداری شرکت های تولیدی
هر کشوری می تواند با قدرت بخشی به بخش تولید، پیشرفت شگرفی در اقتصاد جامعه داشته باشد؛ هم به دلیل اشتغال زایی و هم به جهت سودآوری در چرخه اقتصادی. بدیهی است که این مهم علاوه بر حمایت دولت از کسب و کارهای تولیدی و داشتن منابع مالی کافی نیازمند مدیریت درست در بخش حسابداری می باشد زیرا عمده وظایف شاخه حسابداری در شرکت های تولیدی، شناسایی، ثبت و گزارش دهی رویدادهای مالی واحدهای مختلف است که اگر بخواهیم به صورت جزئی تر این وظایف را شرح دهیم باید بگوییم که خرید مواد اولیه، دستمزد نیروی کار، هزینه های سربار و سایر هزینه های مرتبط با تولید است. در واقع مدیران شرکت های تولیدی نیازمند اطلاعات دقیق مالی هستند تا بتوانند کنترل بهتری روی منابع مالی داشته باشند و همچنین ارائه گزارش های حسابداری می تواند آن ها را در اتخاذ تصمیمات استراتژیک کمک نماید. پس بایستی ساختار و اصول مشخصی برای حسابداری این شرکت ها تدوین و تعریف شود که پاسخگوی تمامی این نیازها باشد.
اهمیت حسابداری شرکت های تولیدی
در بحث اهداف حسابداری در شرکت های تولیدی می بایست این نکته را خاطرنشان کرد که هدف از حسابداری در شرکت های تولیدی، در درجه اول کنترل و مدیریت هزینه های تولید است. توجه به مواد اولیه در حسابداری تولیدی و حسابداری بهای تمام‌شده در شرکت های تولیدی بسیار مهم است. اگر شما به عنوان یک شرکت تولیدی در بازار اقتصادی مشغول به فعالیت هستید می بایست بتوانید مواد اولیه را با قیمت مناسب و از تامین کنندگان معتبر تهیه نمایید و همچنین تلاش نمایید که با کمترین میزان ضایعات محصول و کالای مورد نظر را تولید نمایید که توجیه اقتصادی برای سوددهی داشته باشد. همچنین باید در تعیین دقیق قیمت نهایی محصول دقت ویژه ای داشته باشید و این امر به کمک حسابداری تسهیل خواهد شد. گزارش های مالی می تواند شما را به عنوان مدیر یک شرکت تولیدی در تصمیم گیری بهتر هدایت نماید و جملگی موارد گفته شده از مهمترین اهدافی هستند که با کمک علم حسابداری برای شرکت های تولیدی محقق خواهد شد. اگر سیستم حسابداری شرکت تولیدی به شیوه درست و مطابق با نیازهای آن کسب و کار و توسط افراد متخصص پیاده سازی شود بهبود سودآوری شرکت و بهینه سازی منابع مالی امری محتوم خواهد بود.
اصول اساسی حسابداری شرکت های تولیدی؛ حسابداری شرکت های تولیدی چگونه انجام می‌شود؟
از آنجایی که شرکت های تولیدی برای بازدهی بالا و سوددهی می بایست مدیریت لازم را بر روی بهای تمام شده محصول در هنگام تولید و فروش داشته باشند لذا می بایست از اصول اساسی حسابداری در این زمینه بهره مند گردنند تا علاوه بر محاسبه دقیق این موارد سربار ساخت یا Manufacturing Overhead را به درستی محاسبه نماید. بدون پیاده سازی سیستم حسابداری درست و دقیق امکان به موفقیت رسیدن شرکت های تولیدی صفر خواهد بود زیرا محاسبه هزینه های سربار ساخت دارای پیچیدگی و چالش های بسیاری است که فقط متخصصان حوزه حسابداری می تواند در محاسبه آن به خوبی عمل نمایند. در ادامه به مراحل حسابداری تولید می پردازیم و تعریف جامع تری از بهای تمام شده تولید، بهای تمام شده کالای فروش رفته و سربار ساخت ارائه خواهیم کرد تا تفیهم این مطالب برای شما آسان گردد و به ضرورت سیستم حسابداری برای نحوه ثبت مواد اولیه، دستمزد و سربار در تولید در شرکت های تولیدی بیشتر پی ببرید:
بهای تمام شده تولید یا COGM
هر کالا یا محصولی در شرکت های تولیدی برای ساخت و تولید به مواد اولیه نیاز دارد که هزینه مواد اولیه همراه با دستمزد مستقیم و سربار ساخت جز هزینه ها و بهای تمام شده تولید هستند. در واقع COGM شامل هزینه های مستقیم و غیر مستقیم تولید یک کالا می باشد که از طریق فرمول زیر می توانید آن را محاسبه نمایید، این فرمول‌به شرکت کمک می‌کند تا هزینه واقعی تولید کالا را به دست آورده و بر اساس آن قیمت‌گذاری و تحلیل سودآوری انجام دهند:
COGS = موجودی کالای ساخته شده ابتدای دوره + بهای تمام شده تولید − موجودی کالای ساخته شده پایان دوره
بهای تمام شده کالای فروش رفته یا COGS
بهای تمام شده کالای فروش رفته در واقع تمامی هزینه های مستقیم و غیر مستقیمی است که برای تولید و ساخت کالاهایی گفته می شود که در یک دوره مالی به فروش رسیده اند. این هزینه ها شامل مواد اولیه، دستمزد مستقیم و سایر هزینه های مرتبط با تولید یا تهیه کالا است و هزینه های غیرمستقیم مانند هزینه‌های بازاریابی، اداری یا توزیع در آن لحاظ نمی‌شود. بهای تمام شده کالای فروش رفته با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود:
COGS = موجودی کالای ساخته شده ابتدای دوره + بهای تمام شده کالای تولید شده در دوره − موجودی کالای ساخته شده پایان دوره
سربار ساخت یا تولید چیست؟
هزینه های تولید یک کالا در دو دسته هزینه های مستقیم و غیرمستقیم قرار می گیرند که البته در این دسته بندی جای هزینه هایی که در تولید محصول صرف می شوند اما نمی توان آن ها را در دو دسته بندی قرار داد، خالی است. این هزینه ها به طور غیرمستقیم مرتبط با فرآیند تولید است مانند اجاره کارخانه، آب و برق کارخانه، استهلاک ماشین‌آلات، دستمزد سرپرستان تولید، مواد غیرمستقیم (مثل گریس و روغن) به این هزینه ها، سربار ساخت می گویند. باید گفت یکی از پیچیده ترین بخش در حسابداری شرکت های تولیدی محاسبه سربار ساخت است و از آنجایی که مدیریت و کنترل سربار ساخت به کاهش هزینه های تولید و افزایش بهره وری کمک می‌کند باید به دقت مورد محاسبه قرار گیرد.
صورت های مالی شرکت تولیدی
در حسابداری شرکت های تولیدی یکی از مستنداتی که می تواند اطلاعات دقیقی را در مورد وضعیت مالی، عملکرد و جریان نقدی شرکت به مدیران ارائه کند؛ صورت های مالی است. در شرکت های تولیدی کنترل هزینه های مواد اولیه و ساخت محصولات و همچنین قیمت گذاری درست از مهمترین فعالیت های بخش مالی است که اگر به درستی انجام نشود، حیات کسب و کار به خطر خواهد افتاد. در واقع مدیران با بهره مندی از اطلاعات صورت های مالی می توانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند که علاوه بر بهبود سوددهی شرکت شفافیت مالی نیز افزایش دهد. حال بپردازیم به بخش های مهم صورت های مالی شرکت های تولیدی:
- ترازنامه: در این گزارش اطلاعات مهمی چون دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام با تفکیک موجودی‌ها (مواد اولیه، کالای در جریان ساخت، کالای آماده فروش) وجود دارد.
- صورت سود و زیان: صورت سود و زیان شامل درآمدها و هزینه ها با محاسبه دقیق بهای تمام‌شده کالای فروش‌رفته که شامل مواد اولیه، دستمزد و سربار تولید است می شود.
- صورت جریان وجوه نقد: این گزارش جریان های نقدی ورودی و خروجی شرکت را در سه بخش عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی نشان می‌دهد.
- صورت تغییرات حقوق مالکانه: سود انباشته و سایر اقلام حقوق صاحبان سهام را در طول دوره مالی نمایش می‌دهد.
معرفی حساب های کلیدی در حسابداری تولیدی
حساب‌های کلیدی در حسابداری شرکت‌های تولیدی به دو دسته اصلی ترازنامه‌ای و سود و زیانی تقسیم می‌شوند که برای کنترل و ثبت دقیق هزینه ها و دارایی ها در فرآیند تولید ضروری‌اند. مهمترین حساب های کلیدی عبارتند از حساب کنترل مواد، حساب کنترل حقوق و دستمزد، حساب کنترل سربار کارخانه، حساب کالای در جریان ساخت، حساب کالای ساخته شده، حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته، حساب موجودی مواد اولیه، موجودی کالای ساخته شده و موجودی کالای آماده فروش و حساب‌های درآمد فروش و هزینه‌های عملیاتی.
کنترل و محاسبه هزینه کالاها در شرکت های که فعالیت اصلی آن ها بر تولید و خرید و فروش محصول است بسیار بحث مهمی است. از همین رو این حساب ها به حسابداران و کارشناسان مالی شرکت کمک می کنند تا هزینه ها را به دقت کنترل کنند، بهای تمام شده کالاها را به طور صحیح محاسبه نمایند و بتوانند گزارش‌های مالی دقیق و قابل اعتمادی را ارائه دهند.
انواع هزینه ها و درآمد در حسابداری تولیدی
با طبقه بندی و دسته بندی انواع هزینه ها و درآمدها می توان میزان هزینه های مستقیم و غیر مستقیم را نظارت و مدیریت کرد که این کار برای بقای مالی شرکت های تولیدی بسیار مهم و حیاتی است. انواع هزینه ها شامل هزینه های تولیدی و غیر تولیدی هستند و در بخش بندی انواع درآمدها، درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی در این دسته بندی قرار می گیرند.
- هزینه‌های تولید
تمامی هزینه هایی که مربوط به تولید و ساخت یک محصول و کالا است در این دسته بندی قرار می گیرند؛ شرکت برای تولید کالا نیازمند مواد اولیه می باشد پس از تامین این مواد اولیه نیازمند تخصص نیروی انسانی می باشد تا بتواند محصول را تولید نماید. پس دستمزد نیروی کار نیز جز هزینه های تولید لحاظ می شود. بر موارد گفته شده باید هزینه های سربار مانند استهلاک، اجاره و هزینه های عمومی تولید را نیز افزود.
- هزینه‌های غیرتولیدی
شرکت های تولیدی به غیر از هزینه های تولیدی بایستی برای بخش اداری و توزیع و فروش محصولات خود نیز هزینه هایی را در نظر بگیرند که این مبالغ در زمره و دسته بندی هزینه های غیرتولید قرار می گیرد. لازم به ذکر است بگوییم که شرکت های تولیدی برای استمرار در فعالیت های خود نیازمند صرف هزینه در این بخش می باشند.
- درآمدهای عملیاتی
در دسته بندی درآمدها، درآمدهای عملیاتی به آن دسته از درآمدهایی گفته می شود که شرکت از طریق فعالیت های مستمرخود کسب می کند مانند فروش کالاهای تولید شده. در واقع منبع اصلی و منظم درآمد شرکت از این درآمد است به همین دلیل به آن درآمد منظم نیز می گویند.
- درآمدهای غیرعملیاتی
درآمدهای غیرعملیاتی شرکت های تولیدی برخلاف درآمدهای عملیاتی که از فروش محصولات بدست می آمد، از فعالیت های اصلی حاصل نمی شود و حاصل فعالیت های جانبی شرکت هستند؛ سود حاصل از فروش دارایی های ثابت، سود یا زیان سرمایه‌گذاری ها، درآمد بهره از سپرده‌های بانکی، سود و زیان ناشی از نوسانات ارزی، درآمد اجاره املاک و سایر منابع غیرمرتبط با عملیات اصلی شرکت می باشند.
چالش ها و نکات مالیاتی شرکت های تولیدی
شرکت های تولیدی اغلب به دلیل شرایط بد اقتصادی و تورم بیش از حد مواد اولیه، مشکلات زیادی را در بخش مالی متحمل می شوند از طرف دیگر برقراری تعادل بین قیمت محصول تولید شده و فروخته شده با توجه به شرایط بازار و قدرت خرید مردم بسیار سخت و دشوار است. به تمامی این موارد مشکلات مالیاتی و چالش هایی که ممکن است در اثر قصور و کوتاهی شرکت در پرداخت مالیات بوجود آید را نیز اضافه نمایید. همچنین در بسیاری از موارد فشار مالیاتی در چرخه تامین و تولید کالا مضاعف شده و هیچ انعطاف مالیاتی برای این شرکت ها لحاظ نخواهد شد. انتظار می رود با توجه به هدفی که شرکت های تولیدی به صورت کلی برای کمک به چرخه اقتصادی و افزایش اشتغال زایی دارند، دولت و سازمان امور مالیاتی معافیت ها و تخفیفاتی را برای این شرکت ها لحاظ نماید تا کاهش سودآوری این شرکت ها منجر به ورشکستی و پایان حیات اقتصادی آن ها نشود. ضروری است که کارشناسان مالی و حسابداری در شرکت های تولیدی برای تسریع روند مالیاتی نکات کلیدی زیر را در نظر داشته باشند:
- رعایت دقیق و به موقع اظهارنامه‌های مالیاتی
- پرداخت به موقع مالیات های مستقیم و ارزش افزوده
- نگهداری کامل اسناد و مدارک مالی حداقل به مدت ۱۰ سال
- آگاهی و استفاده از معافیت ها و تخفیف های مالیاتی موجود
- مدیریت صحیح هزینه‌ها و درآمدها برای کاهش بار مالیاتی
- همکاری و شفافیت با سازمان امور مالیاتی جهت جلوگیری از جریمه‌ها و اختلافات.
نرم‌افزار مناسب برای حسابداری تولیدی
با توجه به حجم بالای فرآیندهای مالی در شرکت های تولیدی، استفاده از نرم افزار حسابداری مناسب جز ملزومات امور مالی می باشد. زیرا برای انجام امور مهمی چون ثبت اسناد خرید مواد اولیه، ثبت حقوق پرسنل تولید، ثبت حساب کالای در جریان ساخت، محاسبه بهای تمام‌شده کالا و تهیه صورت سود و زیان تولیدی به سیستم حسابداری قدرتمندی نیاز است که با خودکارسازی فرآیندهای مالی، دقت و سرعت انجام محاسبات را به طور قابل توجهی افزایش و خطاهای انسانی را کاهش می‌دهد.
همچنین باید افزود که استفاده و بهره‌مندی از نرم افزارهای حسابداری به شما امکان تعریف دقیق ساختار محصول، تخصیص هزینه های مستقیم و غیرمستقیم به هر محصول و استفاده از روش های مختلف بهایابی را خواهد داد. از دیگر مزیت های استفاده از نرم افزارهای حسابداری تولیدی می توان گفت که این برنامه با ادغام داده‌ها از سیستم های انبار، حقوق و دستمزد و تولید، اطلاعات به‌روز و هماهنگ را در اختیار حسابداران قرار می دهد که موجب محاسبه دقیق تر و به موقع بهای تمام‌شده می شود.
تفاوت حسابداری بازرگانی و تولیدی
در بیان تفاوت حسابداری در شرکت های تولیدی و بازرگانی باید گفت که این تفاوت به ماهیت شغلی این دو حوزه بر می گردد، در شرکت های بازرگانی تمرکز اصلی شرکت بر روی خرید و فروش کالا می باشد اما شرکت های تولیدی بر خرید مواد اولیه و تولید کالا تمرکز دارند. بنابراین حسابداری شرکت های بازرگانی بیشتر بر ثبت خرید و فروش کالا، مدیریت موجودی کالا و محاسبه سود ناخالص متمرکز است. در مقابل، تمرکز اصلی حسابداری شرکت های تولیدی بر کنترل مواد اولیه، کالای در جریان ساخت، کالای ساخته شده و محاسبه دقیق بهای تمام شده کالا با توجه به هزینه های مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار تولید است.
نتیجه‌گیری
شرکت های تولیدی برای اینکه بتوانند نظارت بالایی بر تمامی مراحل حسابداری و مالی شرکت اعم از محاسبه قیمت تمام‌شده کالا، ثبت حقوق و دستمزد تولیدی، صورت‌های مالی و غیره داشته باشند نیازمند یک سیستم حسابداری قوی و نرم افزار تخصصی در این زمینه هستند تا بتوانند کنترل هزینه ها را در دست بگیرند و سودآوری شرکت را افزایش دهند. حسابداران و مدیران ارشد مالی می بایست با رصد دقیق هزینه های مواد اولیه، دستمزد و سربار تولید و صورت های مالی جامع، اطلاعات لازم را برای تصمیم‌گیری های مهم و استراتژیک با کمک نرم افزارهای حسابداری استخراج نمایند.
