حسابداری بازرگانی :
انواع سیستم‌های ثبت در حسابداری بازرگانی
حسابداری بازرگانی | در ارتباط با شرکت‌های بازرگانی مطرح می‌شود، معمولاً شرکت‌های بازرگانی، شرکت‌هایی با گردش‌های مالی زیاد و گسترده در سال هستند که در آن فرآیند‌های مالی شامل هزینه‌ی صرف شده و درآمدهای حاصل از آن بسیار پیچیده است. در این مقاله سعی داریم که به بیان و توضیح دو مفهوم «شرکت‌های بازرگانی» و «حسابداری بازرگانی» و نکات مرتبط به آن بپردازیم.
تعریف شرکت‌های بازرگانی و انواع آن
در تعریف شرکت بازرگانی می‌توان گفت «شرکتی که در تولید کالا و محصولاتی نقشی ایفا نکرده، آن را از داخل یا خارج از کشور خریداری و بدون هرگونه اعمال تغییرات بر روی آن محصول آن را به بازار مورد نظر خود روانه می‌کند در این خصوص فرآیند بازرگانی به ترتیب شامل: تأمین مبتنی بر شناسایی نیاز بازار، لجستیک در ارتباط با حمل‌ونقل و انبارداری، بازاریابی و فروش، خدمات پس از فروش، امور مالی است». فرآیند مالی اجرا شده در این شرکت‌ها می‌تواند به چند صورت: فروش و خرید نقدی، فروش و خرید نسیه باشد. و در این خصوص شرکت‌ها برای رقابت با سایر هم‌صنف‌های خود از اعمال تخفیف‌های مختلف همچون تخفیف نقدی، توافقی و تجاری استفاده می‌کنند.
با توجه به نکات بیان‌شده در ابتدای این مقاله می‌توان نتیجه گرفت که جریان مالی در شرکت‌های بازرگانی دارای فرآیندی گسترده و پیچیده‌ای است، پس حسابداری مرتبط با این نوع شرکت‌ها رویۀ خاص و حائز اهمیت دارد که روند سود و زیان این شرکت‌ها را بررسی و محاسبه می‌کند.
انواع شرکت‌های بازرگانی عبارت است از:
- شرکت سهامی؛ سرمایه این نوع از شرکت‌های بازرگانی به‌صورت سهام تقسیم‌شده و تحت مالکیت مدیران و مسئولان قرار دارد. مسئولیت هر یک از سهام‌داران بر اساس میزان مبلغ اسمی سهام آن‌هاست و حداقل تعداد شرکا در شرکت سهامی سه نفر هستند.
- شرکت با مسئولیت محدود؛ این نوع شرکت بین دو یا چند نفر به‌منظور انجام امور بازرگانی تأسیس‌شده است و هریک از افرادی که در تأسیس آن نقش داشته برحسب میزان سرمایۀ خود در قبال شرکت مسئولیت دارند.
- شرکت تضامنی؛ این نوع شرکت بازرگانی بین دو یا تعدادی از اشخاص برای انجام امور بازرگانی تضمین ایجاد می‌کنند. در این نوع از شرکت، اگر دارایی شرکت برای پرداخت مقروضات کافی نباشد هر کدام از شرکا مسئولیت پرداخت مقروضات شرکت هستند.
- شرکت مختلط غیر سهامی؛ بین چند شریک سهامی یا تضامنی با مسئولیت محدود و بدون تقسیم سهام برای انجام امور تجاری و بازرگانی تشکیل‌شده است.
- شرکت مختلط سهامی؛ این نوع شرکت، بین چند شریک سهامی یا تضامنی برای انجام امور تجاری تشکیل‌شده است.
- شرکت نسبی؛ شرکتی است که بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر کدام از شرکا بر اساس نسبت سرمایه است که در شرکت گذاشتند.
- شرکت تعاونی تولید و مصرف؛ بین چند نفر برای تولید و فروش اجناس با هدف سود بیش‌تر از فروش تأسیس می‌شود. در این نوع شرکت فروش اجناس اعم از اینکه شرکا آن را تولید کرده یا خریداری کرده باشند، تقسیم سود و زیان بین شرکا بر حسب نسبت خریدشان است.
تعریف حسابداری بازرگانی، ویژگی‌ها وظایف آن
با توجه به نکات بیان‌شده در تعریف شرکت‌های بازرگانی، می‌توان حسابداری بازرگانی را فرآیند بررسی سود و زیان این دسته از شرکت‌ها دانست. این وظیفه (بررسی سود و زیان) دارای اهمیت فروانی است چراکه میزان موفقیت یک تجارت ارتباط مستقیمی با این مسئله دارد.
از ویژگی‌های یک حسابدار بازرگانی متخصص آن است که بتواند در امور مربوط به مکاتبات اداری، ثبت و بایگانی سندها، نحوۀ کار با ماشین‌های اداری، تنظیم امور بانکی، قوانین مالیاتی و بیمه و تنظیم گزارش و سند‌های مالی تسلط کافی داشته باشد در این راستا موسسۀ خدمات مالی و حسابداری ستایش تراز آسیا با بیش از 12 سال فعالیت، ارائه‌دهنده خدمات حرفه‌ای حسابداری و مشاوره مالی و مدیریت در بخش خصوصی است و با استفاده از تجربیات شرکا و مدیران مجرب خود قادر به ارائه خدمات حرفه‌ای و گزارش‌های در زمینه‌های مختلف حسابداری از جمله حسابداری بازرگانی است.
حسابداری بازرگانی، یکی از انواع حسابداری است که بایستی به تمامی صورت‌ها و گزارش‌های مالی نظم و سامان دهد تا در این زمینه بتواند میزان سود و زیان‌های شرکت‌های بازرگانی را به‌صورت مکتوب ارائه نماید. به‌طورکلی وظایف حسابدار بازرگانی شامل:
- ثبت و ضبط اسناد حسابداری موسسه بازرگانی که شامل: اسناد خرید و فروش، صورت‌حساب سود و زیان، انواع صورت‌حساب‌های مالی، تزار نامه به منظور بررسی توسط ادارۀ دارایی، ثبت صورت گردش نقدینگی و ثبت تمام امور مالی شرکت.
- تمهید صورت‌های مالی به صورت دوره‌ای؛ حسابدار بازرگانی، وظیفه دارد که صورت‌های مالی را به نحوی منظم و کامل تنظیم نماید تا در این خصوص بتواند میزان مشخص و شفاف سود و زیان، خسارات وارده بر شرکت و تعیین میزان دارایی، درآمد و هزینه مشخص شود.
انواع صورت‌های مالی شامل:
- تزار نامه؛ وضعیت اقلام مالی شرکت را در زمان مشخص نشان می‌دهد و متشکل از دارایی، بدهی، سرمایه و حقوق صاحبان سهام است.
- صورت سود و زیان؛ در این صورت مالی، درآمدها و هزینه‌های شرکت را نشان می‌دهد که معمولاً در یک دورۀ مالی مشخص اتفاق افتاده است.
- صورت سود و زیان جامع؛ عبارت از تمامی سود و زیان یک شرکت بازرگانی از بدو تأسیس تاکنون.
- صورت جریان وجود نقد؛ این صورت به نقدینگی شرکت اشاره دارد و با بررسی نقدینگی می‌توان عملکرد شرکت را مورد ارزیابی قرار داد.
انواع سیستم‌های ثبت در حسابداری بازرگانی
- سیستم ثبت ادواری؛ در این نوع سیستم ثبتی، موجودی و بهای کالا به صورت روزانه و ماهانه ثبت نمی‌شود بلکه در پایان سال مالی بر اساس روش گردش بهای تمام‌شده، کالا شمارش و بهای آن به‌عنوان موجودی پایان دوره و ابتدای دوره سال جدید در دفاتر و ترازنامه‌ها ثبت می‌گردد. کاربرد این نوع سیستم مخصوص شرکت‌های بازرگانی است که تنوع محصولات زیاد و دارای ارزشی پایین است مانند خرده‌فروشی‌ها و …
- سیستم دائمی؛ در این نوع از سیستم ثبتی، در هر مرحله از فرآیند خرید و فروش کالا، صورت‌حساب به صورت بدهکار و بستانکار ثبت و ارزش آن محاسبه می‌گردد. در این روش ثبتی، هر نوع تغییر در انبار به صورت خرید، فروش و یا حتی بازگشت مجدد محصول کاملاً دقیق ثبت می‌شود. کاربرد این نوع سیستم عمدتاً در خصوص کالاهایی با ارزش بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در هر کدام از این سیستم‌های بازرگانی اطلاعاتی باید درج و قابل‌دسترسی باشد:
- قیمت تمام‌شده کالاهای خریداری‌شده
- میزان موجودی کالا
- مقدار فروش
- و در نهایت قیمت تمام‌شده کالای فروخته‌شده
در حسابداری بازرگانی همچون سایر شاخه‌های حسابداری، دارای نرم‌افزارهای تخصصی مربوط به خود است که این امر به دلیل سهولت در این کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرد حسابدار با توسل به نرم‌افزار حسابداری بازرگانی می‌تواند به اطلاعاتی همچون: موجودی کالاهای انبار/ اطلاع از میزان محصولات قابل‌فروش و محصولات فروخته‌شده/ داشتن اطلاعات کامل کالاها و کالاهای رزرو شده و موجودی انبار/ و در نهایت ثبت منظم اطلاعات به راحتی را در اختیار داشته باشد.
پس در جمع‌بندی این مقاله لازم است بیان شود که حسابداری بازرگانی یک قسمت مهم برای ادارۀ یک شرکت است و صاحبان و مالکان شرکت‌های بازرگانی با کمک چنین حسابداری می‌توان با استفاده از دستورالعمل‌های صحیح اطلاعات مالی شرکت خود را موردبررسی قرار دهد. به‌طورکلی، حسابداری بازرگانی با ثبت کردن کل درآمدها و هزینه‌هایی که بر شرکت تحمیل‌شده، به تکمیل فاکتورها، اسناد، اطلاعات مرتبط با دارایی/ تعیین میزان سود و زیان/ تهیه صورت گردش نقدینگی/ آماده‌سازی و طبقه‌بندی ترازنامۀ مالی و محاسبه مالیات بر ارزش‌افزوده اقدام می‌کند.
