انواع جرایم مالیاتی و بیان شرایط بخشودگی
جرایم مالیاتی | سیاست و ابزار فشار دولت به منظور پرداخت به موقع مالیات توسط مشمولان تلقی می‌شود و میزان جریمه و بخشودگی و عدم بخشودگی جرایم متناسب با انواع آن ممکن است متفاوت باشد. پس از این رو، در این مقاله که توسط موسسۀ امور مالی و حسابداری ستایش تراز آسیا تهیه شده، قصد داریم نخست جرایم مالیاتی را تعریف و در ادامه انواع و میزان جرائم را توضیح داده و در نهایت الزامات بخشودگی جرایم مالیات را شرح دهیم.
تعریف جرایم مالیاتی
جرایم مالیاتی به تخلفاتی اشاره دارد که در نتیجۀ فرار مالیاتی یا اجتناب از پرداخت مالیات توسط مودیان است. به صورت کلی جرایم مالیاتی در قالب ترک فعل عبارت است از عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، ارائه اطلاعات نادرست و پنهان کردن میزان واقعی درآمد است. در پاسخ به این مشکل، سازمان امور مالیاتی کشور در صدد است تا با اتخاذ جرایم مالیاتی به نوعی مشمولان مالیاتی را با انگیزۀ فرار مالیاتی، ترغیب به پرداخت به موقع مالیات نماید.
انواع جرایم مالیاتی و میزان آن
بصورت کلی، جرایم مالیاتی به دو دسته تقسیم می‌شوند: جرایم مالیات موضوعی و جرایم مالیات عملکردی.
- جرائم مالیات موضوعی؛ به تخلفاتی مربوط می‌شود که در زمینۀ موضوعات مالیاتی خاص رخ می‌دهند. در این خصوص به صورت موردی می‌توان به فرار مالیاتی در مورد مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر املاک، مالیات بر ارث و وصیت و مالیات بر تراکنش بانکی اشاره کرد.
- جرایم مالیاتی عملکرد؛ به تخلفاتی اشاره دارد که در فرآیند اجرای مقررات مالیاتی صورت می‌گیرد مانند عدم ارائۀ اظهارنامۀ مالیاتی (در صورت عدم ارائهی به موقع، مطابق مادۀ 192 قانون مالیات‌های مستقیم، مودیان، مشمول پرداخت جریمه غیرقابل بخشش معادل 30 درصد برای اشخاص حقوقی و 10 درصدی برای اشخاص حقیقی خواهند شد)، علاوه بر این مورد می‌توان به پرداخت نشدن به موقع مالیات، پنهان کردن درآمد واقعی به عنوان تخلفات جرایم مالیاتی عملکرد اشاره کرد.
حال بخواهیم به صورت موردی انواع جرایم مالیاتی و میزان جریمه آن را بررسی کنیم به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- جریمۀ مالیات بر ارزش افزوده؛ طبق مادۀ 22 قانون ارزش افزوده، مالیات بر ارزش افزوده باید هر سه ماه یکبار به صورت دوره‌ای پرداخت شود که به مشمولان فرصت 15 روز پس از هر دوره داده می‌شود، در غیر این صورت جریمۀ مالیات بر ارزش افزوده اعمال خواهد شد. میزان جریمه برای مالیات بر ارزش افزوده دو برابر مالیات و عوارض اخذ شده است.
- جریمۀ عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی؛ عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر و طبق مادۀ 192 قانون مالیات‌های مستقیم مشمول جریمۀ غیرقابل بخشودگی معادل 30 درصد مالیات معوق برای اشخاص حقوقی و 10 درصد جریمه برای اشخاص حقیقی است.
- جریمۀ مالیات‌های تکلیفی؛ طبق مادۀ 199 قانون مالیات‌های مستقیم، شرط تحقق آن زمانی است که مسئول کسر و پرداخت این نوع از مالیات، نظیر کارفرما که تکلیف کسر و پرداخت مالیات حقوق کارمندان را بر عهده دارد و در این مورد، دارای مسئولیت تضامنی با کارمند خود است، در مدت زمان معین شده از انجام وظیفۀ خود کوتاهی کند. میزان جریمه مالیات‌های تکلیفی براساس مادۀ 199 قانون مالیات‌های مستقیم 10 درصد مالیات پرداخت نشده برای عدم پرداخت آن در موعد مقرر و 2.5 درصد به ازای هر ماه تاخیر است.
- جریمه بابت عدم ارائۀ ترازنامه و صورت سود و زیان؛ ترازنامه به همراه صورت سود و زیان رایج‌ترین صورت‌های مالی هستند که باید به طور مرتب تنظیم و تسلیم امور مالیاتی شوند. در صورت ترک چنین فعلی توسط مودیان مالیاتی به موجب مادۀ 183 قانون مالیات‌های مستقیم، مشمول جریمۀ 20 درصدی خواهند شد.
- جریمۀ لیست حقوق و دستمزد؛ این نوع از جرایم مالیاتی، در مادۀ 197 قانون مالیات‌های مستقیم، پیش‌بینی شده و شرط تحقق آن، زمانی است که شخص مکلف به تسلیم صورت، فهرست، قرارداد یا مشخصات موردی است و به موجب این قانون، از ارائۀ چنین مواردی کوتاهی کند و یا اطلاعات غلط و غیرواقعی ارسال کند مشمول این نوع جریمه خواهد شد. میزان جریمه لیست حقوق و دستمزد، براساس مادۀ 197 قانون مالیات‌های مستقیم 2 درصد حقوق پرداختی در خصوص حقوق‌ها و 1 درصد میزان کل قرارداد پیمانکاری، در قراردادهای پیمانکاری است.
- جریمه برای مدیران تصفیه؛ این نوع جریمه طبق مادۀ 196 قانون مالیات‌های مستقیم، مورد پیش بینی قرار گرفته است و شرط تحقق آن زمانی است که مدیر تصفیه قبل از آنکه مالیات شخص حقوقی را به سازمان امور مالیاتی بپردازد، دارایی شخص حقوقی را تقسیم می‌کند. میزان جریمۀ مدیران تصفیه، براساس مادۀ 196 قانون مالیات‌های مستقیم 20 درصد مالیات متعلقه به شخص خواهد بود.
- جریمه برای مدیران شرکت؛ این نوع از جرایم مالیاتی در مادۀ 195 قانون مالیات‌های مستقیم پیش بینی شده و شرط تحقق آن، زمانی است که مدیران شخص حقوقی، در مدت زمان مشخص به ارائهی اظهارنامۀ شخص حقوقی یا اظهارنامۀ خلاف واقع اقدام نکنند. میزان جریمۀ مدیران شرکت‌ها براساس مادۀ 195 قانون مالیات‌های مستقیم 2 درصد و 1 درصد سرمایۀ پرداخت شده در زمان انحلال است.
پس به صورت کلی می‌توان جرایم مالیاتی را به دو دسته جرایم قابل بخشش و جرایم غیرقابل بخشش تقسیم کرد:
جرایم غیرقابل بخشش:
- پنهان‌کاری و مخفی کردن درآمد و برآورد هزینه‌های غیرواقعی
- اعلام درآمد غیر واقعی به سازمان امور مالیاتی کشور
- توافق مخفی با مشتریان مبنی بر فاکتور سازی و نوشتن ارقام نادرست
- عدم تکمیل و ارسال تمامی اظهارنامه‌های مالیاتی
جرایم قابل بخشش:
- جریمۀ مالیات بر ارزش افزوده
- جریمۀ عدم ارسال قراردادهای پیمانکاری
- جریمۀ عدم ارسال فهرست حقوق و دستمزد
- جریمۀ عدم صدور صورت معاملات فصلی و صورت حساب الکترونیکی
- جریمۀ عدم تنظیم و ارسال اسناد و مدارک
شرایط بخشودگی جرایم مالیاتی
در مورد بخشودگی جرایم مالیاتی، سازمان امور مالیاتی کشور به مناسب‌های مختلف مانند: دهۀ فجر، بخشودگی جرایم مالیاتی تا سقف 5 میلیارد ریال برای اشخاص حقیقی و 20 میلیارد ریال برای اشخاص حقوقی اعلام می‌کند. این بخشودگی شامل جرایم مالیات و عوارض قابل بخشش در هر سال یا دوره برای مودیانی است که نسبت به پرداخت بدهی خود تا آخر بهمن ماه سال جاری اقدام کنند.
از سوی دیگر، طبق مادۀ 190 قانون مالیات‌های مستقیم، برای پرداخت مالیات عملکرد قبل از تاریخ سررسید مقرر، پاداشی معادل یک درصد مبلغ پرداختی تعیین می‌شود که از مالیات مربوط به همان عملکرد کسر می‌گردد.
همچنین در مادۀ 189 قانون مالیات‌های مستقیم، پاداش مالیات برای اشخاص حقوقی و حقیقی تعیین شده که ترازنامۀ و حساب سود و زیان و دفاتر و اسناد آن‌ها برای مدت زمان 3 سال متوالی پذیرفته باشد و مالیات هر سال به موقع پرداخت شده باشد این پاداش معادل 5 درصد اصل مالیات سه سال است.
همچنین طبق مادۀ 191 قانون مالیات‌های مستقیم، همه یا قسمتی از جرایم در صورت اثبات عمدی نبودن عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر و با تشخیص و تایید سازمان امور مالیاتی کشور قابل بخشش است.
در کنار این موارد می‌توان به مادۀ 167 قانون مالیات‌های مستقیم اشاره کرد، که سازمان امور مالیاتی کشور می‌توان برای مشمولان که قادر به پرداخت بدهی مالیاتی اعم از اصل و جریمه خود نیستند، امکان پرداخت اقساطی بدهی و جریمه وجود دارد.
لازم به ذکر است بنابر اعلام رئیس کل سازمان امور مالیاتی، مهلت بخشودگی جرایم مالیاتی حداکثر تا پایان اسفندماه است و متقاضیان با مراجعه به ادارۀ مالیاتی و موافقت سازمان مربوطه می‌توانند تقاضای بخشودگی داشته باشند.
